لانینا چیست و چه اثری بر آب و هوای ایران دارد؟

ماه مگ | لانینا (La Niña) یک پدیده جوی-اقیانوسی است که به خنک شدن غیرعادی سطح آب اقیانوس آرام استوایی در بخش مرکزی و شرقی اشاره دارد. این پدیده معمولاً با تغییرات گسترده‌ای در الگوهای آب‌وهوایی جهان همراه است و نقطه مقابل پدیده ال‌نینیو (El Niño) محسوب می‌شود که باعث گرم شدن غیرعادی سطح آب اقیانوس می‌شود.

تاثیرات لانینا بر آب و هوای ایران

تاثیر لانینا بر آب و هوای ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی خاص کشور به‌صورت غیرمستقیم و از طریق تاثیرگذاری بر سیستم‌های جوی منطقه‌ای و جهانی رخ می‌دهد. برخی از تاثیرات شناخته‌شده عبارتند از:

1. کاهش بارندگی در فصول سرد:
   • لانینا معمولاً منجر به کاهش بارندگی در بخش‌های غربی، مرکزی، و جنوب ایران می‌شود. این مسئله می‌تواند باعث افزایش احتمال خشکسالی در این مناطق شود.
2. افزایش بارش در شرق ایران:
   • گاهی اوقات، لانینا می‌تواند الگوهای جوی را به گونه‌ای تغییر دهد که بارش بیشتری در مناطق شرقی ایران، به‌ویژه در استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان‌ها، رخ دهد.
3. کاهش دمای هوا:
   • در دوره‌های لانینا، معمولاً هوای سردتری در زمستان‌ها در برخی مناطق ایران تجربه می‌شود، به‌ویژه در شمال غربی و مناطق کوهستانی.
4. افزایش طوفان‌های گرد و غبار:
   • با کاهش بارندگی و خشکی بیشتر زمین، احتمال وقوع طوفان‌های گرد و غبار در جنوب و غرب ایران، به‌ویژه در استان‌هایی مانند خوزستان، افزایش می‌یابد.

اثرات کلی لانینا در منطقه خاورمیانه

در خاورمیانه، لانینا معمولاً باعث کاهش بارش در بخش‌های جنوبی و غربی منطقه (از جمله بخش‌هایی از عراق و سوریه) می‌شود، در حالی که برخی مناطق شرقی‌تر ممکن است شاهد افزایش بارش باشند. این تغییرات می‌توانند بر منابع آبی، کشاورزی، و حتی اقتصاد منطقه تاثیرات منفی بگذارند.

نهایتا تاثیر لانینا بر آب و هوای ایران به عوامل مختلفی از جمله شدت پدیده و تعامل آن با دیگر الگوهای جوی مانند ناوه مدیترانه، الگوهای جت استریم و سیستم‌های فشار بستگی دارد. برای پیش‌بینی دقیق‌تر اثرات لانینا بر آب و هوای ایران، پایش مداوم داده‌های اقلیمی ضروری است.

لانینو و ال نینو در ایران

تسنیم در خبری به این پدیده آب و هوایی می پردازد. احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی به این رسانه می گوید: لانینا، یک پدیده اقلیمی مرتبط با تغییرات دمای سطح آب در حوضه مرکزی اقیانوس آرام است. این پدیده زمانی روی می‌دهد که دمای سطح آب اقیانوس در این منطقه از میانگین معمول خود (حدود 26.5 درجه سانتی‌گراد) خنک‌تر شود. اگر این خنکی به اندازه نیم درجه یا بیشتر باشد، وارد دوره لانینا می‌شویم.

وی یادآور شد:‌ برعکس، اگر دمای آب به اندازه نیم درجه یا بیشتر از میانگین معمول گرم‌تر شود، این وضعیت به‌عنوان ال‌نینو شناخته می‌شود. در شرایطی که تغییرات دما کمتر از نیم درجه باشد، وضعیت خنثی در نظر گرفته می‌شود.

وی تصریح کرد: لانینا و ال‌نینو به دلیل تعامل گسترده بین اقیانوس و جو، تأثیرات قابل‌توجه بر شرایط جوی و اقلیمی دارند. این تأثیرات به‌صورت تدریجی و با گذشت زمان مشخص می‌شوند و اثرات آنها به‌صورت فوری (یک یا دو روزه) ظاهر نمی‌شود. به همین دلیل، برای تشخیص این پدیده‌ها از میانگین دمای سه‌ماهه استفاده می‌شود.

وی به مثالی در این‌ رابطه اشاره و اضافه کرد: اگر میانگین دمای سه‌ماهه (مانند دسامبر، ژانویه و فوریه) نیم درجه یا بیشتر خنک‌تر از میانگین بلندمدت باشد، این وضعیت به‌عنوان لانینا شناخته می‌شود. برعکس، اگر این میانگین گرم‌تر باشد، وارد دوره ال‌نینو خواهیم شد. این پدیده‌ها می‌توانند با تغییر الگوهای جوی، اثرات خود را حتی در مناطق دوردست نیز نشان دهند. در ایران، بر اساس آمار، وقوع لانینا معمولاً با دوره‌های کم‌بارشی همراه است. این ارتباط نشان‌دهنده تأثیرات غیرمستقیم و پیچیده الگوهای دمایی اقیانوسی بر اقلیم کشور است.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی گفت: در دوره‌های حاکمیت ال‌نینو رخ داده است. به عبارت دیگر، زمانی که دمای سطح آب اقیانوس آرام از میانگین معمول گرم‌تر بوده، بارندگی‌های کشور افزایش یافته است.

وظیفه این را هم گفت که این ارتباط صرفاً آماری است و تحلیل فیزیکی دقیقی برای توضیح این پدیده در دست نیست. به عبارت دیگر، مکانیسم فیزیکی اثرات لانینا و النینو بر اقلیم ایران همچنان ناشناخته باقی مانده است.

وی با اشاره به این‌که در سال جاری، انتظار می‌رود که لانینا رخ دهد، اظهار کرد: البته باید توجه داشت که لانینا می‌تواند در درجات مختلف (قوی، ضعیف و غیره) ظاهر شود. وضعیت کنونی دمای سطح آب اقیانوس همچنان در شرایط خنثی قرار دارد؛ یعنی دما به اندازه‌ای کاهش نیافته که بتوان آن را لانینا نامید. هرچند دمای آب اقیانوس اندکی افت کرده، این کاهش هنوز به حدی نرسیده است که به‌طور قطعی پدیده لانینا اعلام شود.

وی گفت: با این وجود، پیش‌بینی‌ها و مدل‌های اقلیمی نشان می‌دهند که طی دو ماه آینده، دمای سطح آب اقیانوس ممکن است به حدود 0.7 تا 0.8 درجه کمتر از میانگین معمول برسد که به معنای وقوع یک لانینای بسیار ضعیف است. اثرات این نوع لانینا چندان قابل‌توجه و تعیین‌کننده نخواهد بود.